اهمیت حق الله بیشتر است یا حق الناس؟
در بسیاری از روایات نقل شده از بزرگان دین، اهمیت حقالناس از حقالله بیشتر است. به این دلیل که حق الناس خود به عنوان حق الله نیز شناخته میشود. اما حق الله را نمیتوان حق الناس دانست. اگر شخصی گناهی را در نامهی اعمال خود به ثبت برساند، طرف حساب او تنها خدا است و دیگر به کسی بدهکار نخواهد بود. اما اگر کاری کند که حق مردم ضایع شود، علاوه بر فردی که حق او ضایع شده است، خدا نیز به عنوان یک مدعی در برابر آن عمل ناشایست به شمار خواهد رفت.
حال باید این پرسش را مطرح کرد که در نزد امامان شیعه اهمیت حق الناس چیست؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که امامان شیعه کمتر عبادتی را برتر از ادای حق انسان مومن دانستهاند. همچنین آنها مدیون ماندن یا خیانت در حق دیگران را دور از شان واقعی فرد مومن میدانند. روایت است که در شب عاشورا امام حسین (ع) به یاران خود فرمود: «کسانی که حقالناس به گردنشان است، در لشکرگاه من نمانند»
برای آن که بفهمیم اهمیت حق الناس چیست باید بدانیم که توبه از گناهان در صورتی پذیرفته خواهد شد که حقوق الهی و حقوق مردم به طور کامل ادا گردند. از پیامبر اسلام (ص) نقل شده است: «کسی که در پرداخت حق دیگری امروز و فردا نماید، در حالی که قادر به پرداخت آن است، هر روز در پروندهاش معادل گناه یک داروغهی ظالم ثبت خواهد گردید»
امام جعفر صادق (ع) نیز شدیدترین حالت انسان در روز قیامت را هنگامی میداند که مستحقین زکات و خمس جلوی انسان را گرفته و خطاب به او بگویند: «خداوندا این شخص خاطی خمس یا زکات مالش را به ما نپرداخته است» پس خداوند از حسنات این شخص به آنها عوض خواهد داد.
به طور کل از نگاه دین اسلام حق الناس تنها به مال مردم اختصاص ندارد و جان و آبروی آنها را نیز در برمیگیرد. در این میان حتی ترساندن یا ناراحت کردن نا بجای مردم نیز به عنوان حق الناس تلقی میشود و مجازات سختی را در قیامت به دنبال خواهد داشت.
به منظور تشخیص موارد مربوط به حقاللّه از حقالناس، شرایط و اصول و ضوابطی تعیین شده است. یکی از مهمترین ضوابط مطرح شده در این زمینه آن است که حقالله از جنبهی عمومی و عام المنفعه برخوردار بوده اما حقالناس از جنبهی اختصاصی برخوردار است. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که حقالله به جز برخی موارد خاص نظیر توبه کردن مجرم با رضایت انسانها از بین نمیرود. به این معنی که در گناهان مرتبط با حق الله نظیر زنا، رضایت دادن فردی که جرم بر او صورت گرفته است موجب ساقط شدن مجازات نمیگردد. این در حالی است که برخی از مصادیق حقالناس قابل بخشش یا انتقال خواهند بود.
در موارد مربوط به حقالله قاضی مجاز نیست در مورد شخص غایب به قضاوت و صدور حکم بپردازد. همچنین در این موارد اگر مدعی شاهد نداشته باشد و متهم اقرار نکند از هیچ کدام سوگند خواسته نخواهد شد.