با “هوره”(کهنترین و اصیل ترین موسیقی کردی) آشنا شوید
ترانه کردی
«هوره» از سادهترین و اصیلترین و کهنترین گونه موسیقی و یکی از جلوههای عینی فرهنگ کردی و ترانههای عامه است. این آواز آهنگین ویژه زاگرسنشینان ایران است که ضمن کهن بودن ارزشهای موسیقایی آن، در گستره جغرافیایی شمال عراق نیز اجرا میشود.
«هوره» در میان کردها، به ویژه کردهای گویشورِ لهجه جنوبی و همچنین در مناطق ایلام، کرمانشاه و لرستان رونق خاصی دارد.
«هوره» مختص به یک دوره تاریخی و یا یک جغرافیا و فرهنگ خاص نیست بلکه مادر همه آوازها، تصنیفها و ترانههای مردمان جهان با صرف نظر از نژاد، فرهنگ، زبان، معیشت، آیین،جغرافیا و تاریخ آنها است.
گفته میشود که مقامهای گوناگون «هوره» شامل «بان بنهای»، «بنیریچر»، «دو دنگی»، «باریه»، «غریبی»، «ساروخانی»، «گل و دره»، «پاوه موری»، «قطار»، «هجرانی»، «مجنونی»، «سحری» و «هیلاوه»، «مویه»، «کوچر» و «سوارچر» میشود.
ترانه کردی برخی محققان بر این باورند که کلمۀ «هوره» و نامگذاری آن قدمتی حدوداً هفت هزار ساله دارد و به دوران پیامبری زرتشت میرسد. همچنین گفته میشود در آن زمان مردم در نیایش اهورمزدا آوازی بهنام «هوره» سر میدادند. هوره آوازی ممتد است که خوانندۀ آن، شعرها و ابیات بیشماری را در ذهن دارد و آنها را هنگام آواز به صورت پی در پی میخواند. شعرهایی که خواننده هوره میخواند، میتواند متعلق به خود خواننده یا شاعران دیگر باشد.
هوره
هوره در دستگاه ماهور اجرا میشود و ویژگیاش این است که آواز با تحریرهای حلقی بسیار زیاد اجرا میشود که بسته به استفاده از نوع تحریرها به انواع مختلفی تقسیم میشود.
هوره بیشتر حاوی مضامینی مانند مرگ و سوگ، طبیعت، اندوه، رنج، شادی و غم است که در قالب آواز بیان میشود؛ البته بیشترین بخش این نوای روحبخش دربردارندۀ شادی و عشق است.
این نوا بدون همراهی آلات موسیقی اجرا شده و تنها با کلام همراه است و به شکل ریتمیک خوانده میشود. هورهچِر (خوانندۀ هوره) به بیان صفات معشوق و محبوب خویش میپردازد. نوع دیگری از موسیقی در این مناطق رایج است که «هوره چمری» نام دارد که مخصوص مراسم عزا و غم است. ویژگی مهم «هوره چمری» عدم رعایت وزن شعری در بیشتر موارد است.
مور
«مور» یکی از مقامهای «هوره» است که آن را با چندین ریتم و مقام موسیقایی میخوانند. معمولاً یک یا دو و گاهی چند زن با هماهنگ کردن ریتمِ صدایشان با یکدیگر در رثای یک فرد درگذشته «مور» میخوانند و بقیۀ زنها نیز گریه میکنند. مورخوانان به فراخور جایگاه و جنسیت و شخصیت افراد، «مور» میخوانند و رشادتها، دلاوریها و گاهی ظاهر مردان را یادآور میشوند. همچنین در «مور خوانی» زنانِ درگذشته را با صفاتی چون پاکدامنی، مهماننوازی، تلاش در خانه و مضامینی از این قبیل میستایند.
«مور» از هجران و فراق انسانها حکایت میکند و انسان با شنیدن و خواندن آن دچار غم و اندوهی، همراه با سرکشی و طغیان میشود. اگر خوانندۀ این آواز زن باشد، به آن مور (یا همان مویه در زبان فارسی)، و اگر خواننده مرد باشد، به آن «پایهموری» گفته میشود.
تکبیتهای «هوره» بسیار ساده و معمولا ۱۰ تا ۱۲ هجایی است. «هوره» از نت آغازی به طرف بالارونده حرکت میکند و در این فاصله بر روی هجاهای کلام، تحریر مکرر ایجاد میکند. تعداد تحریرها در هر هجا به طور معمول از یک تا سه صوت است اما گاه در حرکات فرودآمده به پنج تا شیش صوت میرسد.
آواز کردی
تحریرها بر روی یک نت اجرا میشود. ولی گاه تحریرها بر دو نوع شعر شکل میگیرد که یا تحریر از نت اول به نت بالاتر از خود گرایش مییابد یا از نت اول شروع میشود و بمتر شده و دوباره به نت اول برمیگردد. این یکی از شاخصههایی است که میتوان با کمک آن موسیقی هوره مناطق مختلف را از هم جدا کرد. موسیقی هوره بسیار ساده است وممکن است بسیار کسل کننده باشد اما تحریرهای متنوع آن را برای مخاطب جذاب میکند.
درون مایه آواز «هوره» برای غلبه بر وحشت، تنهایی و همچنین الهام گرفتن از اصوات طبیعت مثل؛ افتادن سنگ از بالای کوه، وزش باد و بلند شدن خاک، آواز پرندگان و یا زوزه حیوانات وحشی بهره میبرد. بشر برای ایجاد آهنگ اینگونه آوازها تلاش میکند که از حلق خود آوازی خوب و تأثیرگذار بهعنوان یک راه ارتباطی ایجاد کند.
ترانه کردی مثل «هوره» نشانگر افکار بشر، فرهنگ و اندیشههای زنده است که احساسات را بهطور کامل و دست نخورده بیان میکنند.
ازآنجایی که ترانههای «هوره» در اعتقادات، آداب و رسوم و گاه سنتهای اقوام گونان بهخصوص ایلام، کرمانشاه و بخشهایی از لرستان ریشه دارد، این موسیقی همچنان ماندگار مانده؛ چراکه از طریق آواز، زبان و فرهنگ این مناطق را منتقل کرده است.
اصیل ترین موسیقی کردی
ترانه کردی این خصلت آوازهای «هوره» قلبهای نا آشنا را به حرکت در میآورد و آنها را به هم پیوند میدهد و در واقع باعث ایجاد یک نوع همبستگی بین آنها میشود.
گاهی اوقات ترانههای «هوره» به وصف وقایع تاریخی و یا اتفاقات حماسی که در منطقه خواننده رخ داده میپردازد.
زیبایی آوازها و ترانههای «هوره» در این است که سراینده آوازها بدون آموزش دیدن در زمینه شعر گفتن و چگونگی تنظیم وزن و قافیه، شعر را از محیط خود الهام گرفته و خیلی حرفهای به جامعه ارائه داده است.
در این نوع «هوره خوانی»، دو نفر آوازها را به صورت آنتی فونیک میخوانند. در «دو دونگی» نفر دوم واژه آخر مصرع دوم، نفر اول را میکشد یا اصطلاحا دمکش میکند و بعد بیت خود را آغاز میکند.