موسیقی سنتی ایرانی همان موسیقی دستگاهی می باشد. این نوع موسیقی شامل گوشه ها و نغمه هایی است که طبق ویژگی های ملودیک و ساختاریشان در یک گروه طبقه بندی شده اند.
این نوع موسیقی طبق سنت ها، فرهنگ ها و آداب و رسوم های هر کشور و قوم می باشد و برای شناخت و تسلط داشتن به موسیقی سنتی باید ردیف موسیقی سنتی را آموخت.
تاریخچه موسیقی سنتی
به نوشته سایت دانلود آهنگ جدید موزیک ویدئو موسیقی سمتی قدمتی دیرینه دارد و در دوران باستان نوازندگانی چون باربد، نکیسا و رامتین در حیطه موسیقی سنتی کار می کردند و جمعی از نوازندگان با در دست داشتن چند ساز مانند تنبک، نی، چنگ و … به آواز خوان در اجرا یک اثر کمک می کردند. از زمان قاجاریه موسیقی سنتی ایرانی بین مردم نسل به نسل منتقل شده است و جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در دوران قاجار موزیسین ها و نوازندگان یک مجموعه منظم به نام ردیف موسیقی ایرانی را شکل دادند.
موسیقی سنتی ایران توسط علی اکبر خان فراهانی که از نوازندگان دربار ناصر الدین شاه بود طبقه بندی شد. ایشان علاقه زیادی به موسیقی سنتی ایرانی داشتند و به همین دلیل نتیجه طبقه بندی ای که انجام داده بودند را به دو فرزند خود میرزا عبدالله و آقا حسینقلی آموختند. میرزا عبدالله و آقا حسینقلی از نوازندگان ماهر در حیطه تار بودند و شروع به تالیف و تدوین ردیف کردند. امروزه ردیف میرزا عبدالله جزو مهم ترین ردیف های موسیقی سنتی ایرانی می باشد. عبدالله دوامی که از شاگردان این دو بزرگوار بود توانست با آموخته های خود ردیفی برای تدریس آواز سنتی فراهم سازد.
ردیف موسیقی سنتی ایران
ردیف در نظام دستگاهی موسیقی سنتی ایرانی، هفت دستگاه به نام های شور، سه گاه، همایون، چهارگاه، نوا، راست پنجگاه، ماهور دارد. همچنین پنج آواز با نام های ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی که کوک آن شبیه به دستگاه شور است و جزو دستگاه شور محسوب می شود و آواز اصفهانی که کوکی مشابه با دستگاه همایون دارد و جزو دستگاه همایون می باشد.
دستگاه از دو کلمه مجزا “دست” و “گاه” به وجود آمده است. گاه در لغت به معنای پرده ساز می باشد و ترکیب دو کلمه دستگاه به معنای چگونگی قرار گرفتن دست بر روی پرده های ساز است. چگونگی قرار گرفتن دست ها در هر قطعه، آهنگ و نغمه متفاوت است. تفاوت آواز با دستگاه فقط در تعداد گوشه ها می باشد. گوشه ها در دستگاه بیشتر از آواز می باشد. هفت دستگاه و پنج آواز با یکدیگر حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ گوشه دارد. این گوشه ها ممکن است در آواز و دستگاه از لحاظ ملودیک و ساختاری شبیه هم باشند. به مجموعه ای از اوازها و دستگاه ها که حالت ها، ویژگی های ساختاری و ملودیک آنها شبیه باشد ردیف می گویند.
انواع ردیف های موسیقی سنتی ایرانی
از جمله ردیف موسیقی ایرانی می توان به ردیف آوازی و ردیف سازی اشاره داشت.
ردیف آوازی
از ردیف های آوازی می توان به ردیف عبدالله دوامی، ردیف سید حسن طاهر زاده، ردیف محمود کریمی، ردیف سعید هرمزی، ردیف مرتضی نی داوود، ردیف ادیب خوانساری، ردیف آوازی زنده یاد نورالدین رضوی سروستانی با تار داریوش طلایی، ردیف آوازی محمدرضا شجریان، ردیف آوازی موسیقی ایرانی هوشمند عقیلی، ردیف آوازی موسیقی ایرانی ابراهیم بوذری، ردیف آوازی استاد اسماعیل مهرتاش، ردیف آوازی حاتم عسگری فراهانی و … اشاره داشت.شما می توانید در سایت موزیک ویدئو دانلود آهنگ سنتی ایرانی را دنبال کرده و از آن لذت ببرید.
ردیف های سازی
از ردیف های سازی نیز می توان به ردیف میرزا عبدالله، ردیف آقا حسینقلی، ردیف ابوالحسن صبا، ردیف عالی علی اکبر شهنازی و ردیف موسی اشاره داشت.
به صورت کلی می توان گفت ردیف های میرزا عبدالله، ردیف صبا، ردیف شهنازی د ردیف دوامی بسیار در موسیقی سنتی ایرانی استفاده می شوند.
ساز های موسیقی سنتی ایرانی
در این نوع موسیقی از انواع سازهای زهی، کوبه ای و بادی استفاده می شود.
سازهای زهی
سازهای زهی شامل سازهایی که از طریق سیم صدا تولید می کند. چنگ، تار، سه تار، کمانچه، قیچک و … جزو سازهای زهی می باشند.
سازهای کوبه ای
ساز های کوبه ای با ضربه زدن و خراشیدن صدا تولید می کنند برای برجسته کردن ضرب آهنگ قطعات موسیقی استفاده می شود. دایره، دف، تنبک، طبل و … از سازهای کوبه ای هستند.
سازهای بادی
ساز های بادی در اثر دمیدن به صدا در می آیند. نی و نی انبان از سازهای بادی معروف می باشند.
در ادامه به تعریف چند ساز موسیقی سنتی خواهیم پرداخت.
تار
تار از سازهای اصلی در موسیقی سنتی می باشد و تاریخچه استفاده از آن به زمان فارابی می رسد. استاد جلیل شهناز و استاد حسین علیزاده از اساتید برجسته تار می باشند.
کمانچه
کمانچه از سازهای زهی آرشه ای می باشد که بجز در موسیقی سنتی ایران در موسیقی های محلی نیز استفاده می شود. در موسیقی محلی لری کمانچه جایگاه ویژه ای دارد. علی اصغر بهاری، علی اکبر شکاری و کیهان کلهر از نوازندگان برجسته ساز کمانچه می باشند.
سنتور
سنتور از سازهای سنتی زهی کوبه ای می باشد که امروزه بیشتر برای موسیقی های بی کلام استفاده می شود. ابوالحسن صبا، فرامرز پایور، ارفع اطرایی، پرویز مشکاتیان و مجید کیانی نوازندگان به نام ساز سنتور می باشند.
قانون
قانون بی شباهت به سنتور نیست و ۷۲ سیم دارد. البته نوعی ساز قانون نیز وجود دارد که ۴۵ سیم دارد و توسط فارابی ساخته شده است.
نی
ساز نی برگرفته از گیاه نی می باشد و ۷ سوراخ بر روی آن ایجاد شده است. محمد موسوی، حسن کسایی و جمشید عندلیبی از استادان نی نوازی در ایران می باشند.
تنبک
تنبک از سازهای کوبه موسیقی سنتی ایرانی است. با تنبک نمی توان ملودی نواخت اما برای همراهی ریتمیک مناسب است. استاد حسین تهرانی از تنبک نوازان برجسته بودند.
دف
دف یا دایره از سازهای کوبه ای است که برای ریتم دهی مناسب است.
قیچک
قیچک یا غیژک بی شباهت به کمانچه نیست و با آرشه آن را می نوازند. سه نوع قیچک باس، قیچک آلتو و قیچک سوپرانو در موسیقی سنتی اجرا می شود که تفاوت انها در صدای انها می باشد. استاد علی محمد بلوچ (علیوک) از نوازمدگان ساز قیچک می باشد.
